Çocuklarda ölüm ve yas konusunu anlatmadan önce yas sürecinin ne olduğunu ve yas tepkilerini incelememiz gerekmektedir.
YAS NEDİR?
Bizim için çok önemli birisini kaybettiğimizde hissettiğimiz üzüntüden doğan duygular ve tepkiler, ölüm sonrasında yaşanılan kayba uyum sağlama süreci, kayıp sonrası ortaya çıkan şiddetli ve uzun süreli acı sürecine verdiğimiz isimdir. Yas bir hastalık değildir, geri dönüşü olmayan kayba karşı gelişen doğal bir tepkidir. Sevilen ve güven duyulan kişilerin kaybedilmesi sonucunda bireyin yaşadığı keder, kaygı veya korku gibi yoğun duygular yasın ortaya çıkış biçimleridir.
Yas sürecine kişilerin vermiş olduğu tepkiler de kişiden kişiye, zamandan zamana ve süreçten sürece göre değişiklik göstermektedir. Kişi kaybı sakin bir şekilde karşılayabileceği gibi ciddi bir kriz halinde de karşılayabilir. Yas sürecinde herkes farklı bir tepki verecektir. Bu tepkileri fiziksel, bilişsel, davranışsal, duygusal olarak incelemek daha iyi anlamamıza ve ayırt etmemize yardımcı olacaktır.
- Fiziksel Tepkiler: Nefes alamama, midede boşluk hissi, seslere aşırı duyarlılık, enerjisizlik, çabuk yorulma.
- Bilişsel Tepkiler: İnanamama ve inkar, ölen kişiyi gördüğünü sanma, ölen kişinin aslında yaşadığını düşünme.
- Duygusal Tepkiler: Şaşkınlık ve şok, üzüntü, öfke, yalnızlık, umutsuzluk, kendini ya da başkalarını suçlama.
- Davranışsal Tepkiler: Ağlama, dalgınlık, sosyal ortamlardan çekilme.
Peki ya çocuklarda en çok rastlanan yas tepkileri neler?
- Kaygı ve korku
- Uyku bozuklukları
- Öfke ve dikkat çekmek için yapılan davranışlar
- İçine kapanma ve kendini çevreden soyutlama
- Üzüntü, özlem ve kayıp
- Suçluluk
- Olanlarla ilgili oyunlar oynama
- Yaşından daha küçükmüş gibi davranma
AİLELERE ÖNERİLER
- Yas sürecine geçmeden önce ölüm haberinin çocuğa nasıl verilmesi gerektiği de büyük önem taşımaktadır. Öncelikle haberi çocuğa duygusal olarak en yakın olan kişi vermelidir. Gerçekçi olunmalı ve çocuğa yalan söylenmemelidir. Ölüm seyahat ya da uzun bir uyku gibi tanımlanmamalıdır.
- Çocuğa soru sorması için izin verilmelidir. Bu konuda cesaretlendirilmeli ancak konuşmak istemiyorsa bu konuda ısrar edilip zorlanmamalıdır.
- En önemli konu ise çocuğa güvende olduğunu hissettirmektir. Güven olduğu hissettirilerek şefkatli bir şekilde yaklaşılması gerekmektedir.
- Yas sürecinde olan bir çocuğun yaşadığı duyguların normal olduğunu bilmeye ihtiyacı vardır. Ölümün ardından üzüntü, öfke, yalnızlık, suçluluk gibi duyguların hissedilebileceğini, bazen ise duygularında değişimlerin olabileceğini bilmesi gerekmektedir.
- Çocukların iletişim dilinin oyun olduğunu unutmamamız gerekmektedir. Kendi dilinde (oyun oynamak, resim çizmek vs.) kendini ifade etmesine olanak tanımamız gerekmektedir.
- Çocukların iyileşme sürecini kolaylaştırmak için okul ve aile iş birliğine önem vermemiz gerekmektedir.
- İyileşme sürecini hızlandırmak adına çocuğun duygularını dönüştürmesi sağlanabilmektedir. Öfke gibi duygularını spor, sanat vb. alanlara yönlendirilebilir.
OKUL PSİKOLOJİK DANIŞMANI NELER YAPABİLİR?
- Bir kayıp yaşayan çocuğa ailesinin yanı sıra zamanının önemli bir kısmını geçirdiği okul ortamında da destek sağlanması önemlidir. Bu konuda okul psikolojik danışmanlarına büyük sorumluluk düşmektedir.
- Çocuk ile öncelikle gizlilik sınırları içerisinde görüşmeler gerçekleştirilmelidir. Bu görüşmeler esnasında çocuğun tepkilerini incelemeli, duygu ve düşüncelerini iyi analiz etmelidir.
- Ölüm hakkında konuşmaktan kaçınmamalıdır. Çocuğun bu kayıp ve yas sürecini nasıl anlamlandırdığını iyi anlaması gerekmektedir. Çocuğa yaşadığı kayıp hakkında konuşabileceği güvenilir bir ortam yaratmak ve bu ortamda çocuğun ölen kişi ile ilgili duygu ve düşüncelerini aktarmasını sağlamak, çocuğun hem yas tepkilerini normalleştirmesine yardımcı olacak hem de ev ve aile ortamı dışında da destek alabileceğini görerek güven duygusunu güçlendirecektir.
- Yas sürecinin sonucunda patolojik durumlar ortaya çıkabileceği unutulmaması gereken bir gerçektir. Böyle bir durum fark edildiği takdirde gerekli yerlere yönlendirme yapılması gerekmektedir.
Detaylı bilgi almak veya bir ilk görüşme randevusu oluşturmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
